• Latest
  • Trending
  • All
Hoton tsohon masarautar Kano a lokacin yaƙin basasa na 1893-1895.

Tarihin Yakin Basasa na Kano: Rikicin Sarauta, Sarki Alu da Shigowar Turawa (1893-1903)

September 14, 2025
Najeriya 4–1 Gabon: Super Eagles Sun Tsallake Zuwa Wasan Karshe

Najeriya 4–1 Gabon: Super Eagles Sun Tsallake Zuwa Wasan Karshe

November 13, 2025
Ba zan bari a gina filin da ba shi da takardu ba – Ministan Abuja Wike

Ba zan bari a gina filin da ba shi da takardu ba – Ministan Abuja Wike

November 12, 2025
Matsalar Tsaro a Kano: 'Yan sa kai na ƙauyen Shanono suna sintiri domin kare al’umma daga harin ƴan bindiga.

Matsalar Tsaro a Kano: ‘Yan Bindiga Sun Kai Hari a Faruruwa, Sun Yi Garkuwa da Mata Biyar

November 12, 2025
NYSC Ta Fitar da Lambobin Kira Ga Mambobin Batch C Na 2025

NYSC Ta Fitar da Lambobin Kira Ga Mambobin Batch C Na 2025

November 11, 2025
Rikicin Nyesom Wike da Sojojin Najeriya: Abin da ya faru a Abuja

Rikicin Nyesom Wike da Sojojin Najeriya: Abin da ya faru a Abuja

November 11, 2025
Tsohon Gwamnan Rivers Nyesom Wike tare da Shugaba Bola Ahmed Tinubu da Alkali James Omotosho yayin rikicin siyasa na dokar ta-baci a Jihar Rivers, Najeriya, 2025.

Rikicin Siyasar Jihar Rivers: Wike, Tinubu, da Alkali James Omotosho

November 11, 2025
Dharmendra Ya Kwantar da Hankalin Masoyansa Bayan Shiga Asibiti

Dharmendra Ya Kwantar da Hankalin Masoyansa Bayan Shiga Asibiti

November 10, 2025
Farkon Shirin Super Eagles Don Wasan Takarar Karshe Na Fifa World Cup 2026 a Rabat

Farkon Shirin Super Eagles Don Wasan Takarar Karshe Na Fifa World Cup 2026 a Rabat

November 10, 2025
Gwamnatin Tarayya Ta Tabbatar da Tsaro Duk da Gargadin Tafiye-Tafiye Daga Gwamnatin Birtaniya

Gwamnatin Tarayya Ta Tabbatar da Tsaro Duk da Gargadin Tafiye-Tafiye Daga Gwamnatin Birtaniya

November 10, 2025
Majalisar Dattawa Ta Musanta Zargin Karbar Cin Hancin Dala Miliyan 10

Majalisar Dattawa Ta Musanta Zargin Karbar Cin Hancin Dala Miliyan 10

November 8, 2025
Matatar Dangote ta rage farashin man fetur daga ₦877 zuwa ₦828 kowace lita, raguwar kashi 5.6%. Masana sun ce hakan zai taimaka rage tashin farashi.

Kamfanin Dangote Ta Rage Farashin Man Fetur Zuwa ₦828 Kowace Lita

November 8, 2025
Naira Ta Kara Dorewa: Dala Ta Karkata Tsakanin ₦1,437 Zuwa ₦1,455 a Kasuwar Musayar Kudi

Naira Ta Kara Dorewa: Dala Ta Karkata Tsakanin ₦1,437 Zuwa ₦1,455 a Kasuwar Musayar Kudi

November 7, 2025
  • Labaran Duniya
  • Wasanni
  • Siyasa
  • Nishadi
  • KannyWood
Friday, November 14, 2025
NgHausa News
  • Login
  • Labaran Duniya
  • Wasanni
  • Siyasa
  • Nishadi
  • KannyWood
No Result
View All Result
NgHausa News
No Result
View All Result
  • Labaran Duniya
  • Wasanni
  • Siyasa
  • Nishadi
  • KannyWood
🚀 Join Our Telegram Community
Home Labaran Duniya

Tarihin Yakin Basasa na Kano: Rikicin Sarauta, Sarki Alu da Shigowar Turawa (1893-1903)

by NgHausa
September 14, 2025
0
Hoton tsohon masarautar Kano a lokacin yaƙin basasa na 1893-1895.
0
SHARES
11
VIEWS

Yakin Basasa na Kano: Tarihi da Tasirin sa a Shekaru 131 da suka gabata

Shekaru 131 kenan tun bayan da al’ummar Kano suka tsinci kansu cikin Yakin basasa sakamakon rikicin sarauta tsakanin gidan Sarkin Kano Abdullahi Maje Karofi da gidan Sarkin Kano Muhammadu Bello. Dukkaninsu jikokin Sarkin Kano Ibrahim Dabo ne.

Masana tarihi sun bayyana cewa wannan yaƙin shi ne rikici mafi muni da birnin Kano ya taɓa fuskanta. Wani bature da ya shaida lokacin yaƙin ya kwatanta birnin da cewa “Kanon na ƙarnin jinin mutane” saboda yawan jinin da aka zubar, a cewar Dr. Raliya Zubairu Mahmud, masaniyar tarihi a Kumbotso College, Kano.

Ɗaya daga cikin manyan sakamakon yaƙin shi ne fitowar sabon sarki, wato Sarki Alu a shekarar 1895. Sai dai ba da jimawa ba, Turawan mulkin mallaka suka karɓe iko daga hannunsa a 1903.

Asalin Rikicin Sarauta

Bayan rasuwar Sarkin Kano Ibrahim Dabo, ɗansa Usman ya gaje shi. Daga bisani, ɗan’uwansa Abdullahi Maje Karofi ya hau mulki, sannan bayan rasuwarsa ɗan’uwansu Bello ya zama sarki. Wannan ya sa ƴaƴan Ibrahim Dabo guda uku suka yi sarauta a jere.

Lokacin da Sarkin Kano Bello ya rasu a watan Disamba 1893, Wazirin Sokoto Mu’azu ya kasance a Kano. Shi ne ya sanar da Sultan Abdurrahman labarin rasuwar Bello.

See also  Sabon Ƙarin Haraji Kan Fetur: Gwamnati Ta Bayyana Manufofi da Ranar Fara Aiwarwa

A al’ada, bayan rasuwar sarki, ana turawa Sultan sunayen mutane uku domin a zaɓi wanda zai hau mulki. Amma wannan karo Sultan bai bi wannan tsari ba, sai kawai ya naɗa Tukur, ɗan gidan Sarkin Bello, mai shekaru 26 zuwa 28, saboda tsohon alƙawari da ya yi masa.

Sai dai Wazirin ya shaida wa Sultan cewa al’ummar Kano Yusuf suke so. Yusuf shi ne ɗan gidan Maje Karofi, kuma ya rike mukaman Galadima da Ciroma. Wannan ya haddasa babban rarrabuwar kawuna tsakanin Tukurawa da Yusufawa.

Hijirar Yusufawa zuwa Takai

Magoya bayan Yusuf daga gidan Maje Karofi suka yi hijira zuwa Takai, inda suka kafa sansani. A nan ne suka naɗa Yusuf a matsayin sarki, tare da neman mubaya’a daga garuruwan da ke kewaye da Kano.

A watan Agusta 1894, Yusuf da magoya bayansa suka nufi Kano. Amma kafin ya isa, ciwo ya kashe shi a garin Garko, duk da jita-jitar cewa wasu daga cikin danginsa ne suka yi masa kisan gilla domin su ɗora wani daban.

Kafin mutuwarsa, Yusuf ya ambaci ɗan’uwansa Alu (Aliyu Babba) wanda ya kasance ɗan Sultan Abdurrahman ta wurin uwa. Wannan ya sa aka naɗa shi sarki, domin a samu sauƙin karɓuwa daga masarautar Sokoto.

See also  Duk Wanda Yasan Ya Zage Ni Ban Masa Komai ba Allah Ya Masa Daidai Abin Da Yamin - Hadiza Aliyu Gabon

Tashin Sarki Alu da Saukar Tukur

Bayan rasuwar Yusuf, aka naɗa Alu a matsayin Sarkin Kano. A ranar 18 Satumba 1894, Alu ya jagoranci magoya bayansa suka shiga Kano. Da jin labarin hakan, Sarki Tukur ya gudu zuwa Katsina.

Sultan Abdurrahman ya nemi taimakon sarakunan Zazzau, Katsina da Kazaure domin a dawo da Tukur, amma duk sun ƙi amincewa.

A watan Maris 1895, aka gwabza yaƙi a Tafashiya tsakanin tawagar Tukurawa da Yusufawa. An illata Tukur bayan dokinsa ya fāɗi, daga baya kuma ya mutu a ranar 16 ga watan Maris 1895. Wannan ne ya kawo ƙarshen Yakin basasa na Kano.

Abubuwan da Yaƙin Basasar Kano ya Haddasa

  1. Mutane da dama sun mutu, har aka ce Kano ta zama “birnin jini.”
  2. Masarautar Sokoto ta ware Sarki Alu duk da zumuncin da ke tsakaninsu.
  3. Iyalai da dama sun yi hijira domin tsira da rayukansu.
  4. Wasu sun bace har abada, ba a sake samun labarinsu ba.
  5. Dangantakar jinin sarauta ta samu mummunar tangarda.
  6. Wasu daga cikin ƴaƴan sarauta sun guji hawa bisa jan kunne.
  7. Tattalin arzikin Kano ya durƙushe saboda kasuwanci ya tsaya cak.
  8. Yakin Basasa ya nuna raunin daular Usmaniyya, abin da ya sauƙaƙa shigar Turawan mulki mallaka.
See also  Dalar Amurka Ta Fadi: Me Wannan Ke Nufi?

Wanene Sarkin Kano Alu?

Alu, wanda ake kira Aliyu Babba ko Alu Maisango, shi ne Sarkin Kano daga 1895 zuwa 1903.

Nasabarsa ta bangaren uba ta fito daga gidan Maje Karofi ɗan Ibrahim Dabo, yayin da ta bangaren uwa kuma ta fito daga Sultan Abdurrahman ɗan Shehu Usman Ɗanfodio. Wannan ya sanya shi ɗan jinin Fulani daga bangarori biyu.

Sarki Alu ya kasance malami kuma jarumi, yana riƙe da makamin gargajiya mai suna Sango, wanda ya sa ake kiran shi “Maisango.”

Ya yi sarauta na tsawon shekaru takwas kafin Turawa su shigo Kano. Bayan suƙa mamaye birnin, Alu ya gudu zuwa gabas amma suka kama shi, suka kai shi Adamawa sannan Lokoja, inda ya zauna har zuwa rasuwarsa a 1926.

Abbas ya hau sarauta ƙarƙashin Turawa

Bayan kama Alu, Wamban Kano Abbas ya ba da shawara a mika wuya ga Turawa. A sakamakon haka, a watan Fabrairu 1903, Turawan mulkin mallaka suka naɗa Abbas a matsayin Sarkin Kano.

Wannan ya nuna karshen ikon gargajiya na masarautar Kano da kuma kafuwar sabon tsarin Turawan mulkin mallaka.

Share this:

  • Click to share on Facebook (Opens in new window) Facebook
  • Click to share on X (Opens in new window) X
Join our WhatsApp Channel
NgHausa

NgHausa

Recent Posts

  • Najeriya 4–1 Gabon: Super Eagles Sun Tsallake Zuwa Wasan Karshe
  • Ba zan bari a gina filin da ba shi da takardu ba – Ministan Abuja Wike
  • Matsalar Tsaro a Kano: ‘Yan Bindiga Sun Kai Hari a Faruruwa, Sun Yi Garkuwa da Mata Biyar
  • NYSC Ta Fitar da Lambobin Kira Ga Mambobin Batch C Na 2025
  • Rikicin Nyesom Wike da Sojojin Najeriya: Abin da ya faru a Abuja

Recent Comments

  1. Yusuf tanko on Brief history of Fatima Hussaini Abbas “Maryam Labarina”
  2. Abdulazeez jibrin on Yadda Zaka Samu Tallafin Kudi a Najeriya (2025): Matakai da Sharuɗɗa
  3. Bashir Gamzaki on COMPLETE RAMADAN TAFSEER 1446/2025 PROF. Isah Ali Ibrahim Pantami
  4. IBB on Brief history of Fatima Hussaini Abbas “Maryam Labarina”
  5. IBB on Brief history of Fatima Hussaini Abbas “Maryam Labarina”

Archives

  • November 2025
  • October 2025
  • September 2025
  • August 2025
  • July 2025
  • June 2025
  • May 2025
  • April 2025
  • March 2025
  • February 2025
  • January 2025
  • December 2024
  • November 2024
  • October 2024
  • September 2024
  • August 2024
  • July 2024
  • June 2024

Categories

  • Blog
  • Entertainment
  • Hausa Series
  • KannyWood
  • Labaran Duniya
  • Lafiya
  • Nigeria
  • Nishadi
  • Opportunity
  • Siyasa
  • Sports
  • TAFSEER
  • Wasanni
NgHausa News

© NG Hausa News – 2025

Navigate Site

  • About Us
  • Privacy Policy
  • Terms and Conditions
  • Disclaimer
  • Contact Us

Follow Us

No Result
View All Result
  • Labaran Duniya
  • Wasanni
  • Siyasa
  • Nishadi
  • KannyWood

© NG Hausa News – 2025

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In
Enable Notifications OK No thanks